Tình trạng khô miệng rát lưỡi là bệnh gì? Nguy hiểm không?

Tình trạng khô miệng kèm rát lưỡi không chỉ gây khó chịu khi ăn uống, giao tiếp mà còn là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý bên trong cơ thể. Nhiều người xem nhẹ triệu chứng này, cho rằng nó sẽ tự khỏi, nhưng trên thực tế, nếu kéo dài, hiện tượng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe răng miệng và toàn thân. Vậy khô miệng rát lưỡi là bệnh gì? Có nguy hiểm không? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Khô miệng rát lưỡi là bệnh gì?

Khô miệng (xerostomia) xảy ra khi tuyến nước bọt giảm tiết, dẫn đến lượng nước bọt trong khoang miệng không đủ để làm ẩm mô miệng và lưỡi. Khi hiện tượng này đi kèm với rát lưỡi, nóng rát đầu lưỡi hoặc hai bên lưỡi, có thể là biểu hiện của nhiều nguyên nhân khác nhau, từ sinh lý đến bệnh lý.

Khô miệng rát lưỡi có thể là dấu hiệu của:

• Bệnh lý về tuyến nước bọt
• Nhiễm nấm miệng hoặc vi khuẩn
• Trào ngược dạ dày thực quản
• Thiếu hụt vitamin (đặc biệt là B12, B9, sắt)
• Bệnh tự miễn như hội chứng Sjögren
• Tác dụng phụ của thuốc

Cảm giác lưỡi rát, đắng hoặc chua, đi kèm khô miệng thường rõ rệt hơn vào buổi sáng, sau khi ngủ dậy, hoặc khi nói nhiều, ăn uống thiếu nước.

Nguyên nhân phổ biến gây khô miệng rát lưỡi

Trước khi đi vào điều trị, cần xác định nguyên nhân gây ra triệu chứng. Dưới đây là những nhóm nguyên nhân phổ biến nhất:

Tác dụng phụ của thuốc

Nhiều loại thuốc tây như:

• Thuốc chống trầm cảm, an thần
• Thuốc cao huyết áp (nhóm ức chế beta, lợi tiểu)
• Thuốc kháng histamin có thể làm giảm tiết nước bọt, gây khô miệng kéo dài. Điều này khiến niêm mạc lưỡi mất độ ẩm, trở nên khô, nứt nẻ và rát.

Trào ngược dạ dày, thực quản (GERD)

Acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản, rồi lên vòm họng và khoang miệng có thể gây:

• Khô rát lưỡi, nóng lưỡi
• Hôi miệng
• Cảm giác chua hoặc đắng ở đầu lưỡi

Acid tiếp xúc lâu ngày với niêm mạc lưỡi có thể làm tổn thương lớp biểu mô, gây cảm giác rát, nhất là khi ăn đồ nóng, cay hoặc chua.

Nhiễm nấm miệng (Candida)

Nấm Candida là một loại vi sinh vật bình thường trong khoang miệng. Khi môi trường mất cân bằng (do khô miệng, suy giảm miễn dịch…), nấm có thể phát triển mạnh, gây:

• Mảng trắng trên lưỡi hoặc vòm họng
• Cảm giác rát bỏng, nhất là khi ăn
• Vị chua hoặc kim loại trong miệng

Người đeo răng giả, dùng corticosteroid lâu dài hoặc người bị tiểu đường có nguy cơ cao nhiễm nấm miệng.

Thiếu hụt vitamin và khoáng chất

Thiếu vitamin B12, acid folic, hoặc sắt có thể làm thay đổi cấu trúc lưỡi, gây:

• Lưỡi trơn láng, mất gai vị giác
• Rát bỏng, nhất là khi ăn cay hoặc nóng
• Nứt ở khóe miệng (viêm khóe miệng)

Tình trạng này thường gặp ở người ăn chay trường, rối loạn tiêu hóa, người cao tuổi hoặc phụ nữ mang thai.

Bệnh tự miễn: Hội chứng Sjögren

Sjögren là bệnh tự miễn làm tuyến nước bọt và tuyến lệ bị tổn thương. Người bệnh thường có:

• Khô miệng mạn tính
• Rát, đau lưỡi dai dẳng
• Mất vị giác, khó nhai nuốt
• Khô mắt, mỏi mắt, nhìn mờ

Bệnh cần được chẩn đoán và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa miễn dịch, nội tiết.

Tình trạng khô miệng rát lưỡi có nguy hiểm không?

Thoạt nhìn, khô miệng kèm rát lưỡi có thể chỉ là cảm giác khó chịu tạm thời, nhưng nếu hiện tượng này kéo dài liên tục, lặp lại thường xuyên hoặc ngày càng nghiêm trọng, nó có thể là biểu hiện của nhiều rối loạn bên trong cơ thể và hoàn toàn không thể xem nhẹ.

Về mặt y học, nước bọt không chỉ đóng vai trò làm ẩm miệng mà còn là một yếu tố tự bảo vệ quan trọng của cơ thể: giúp trung hòa acid, tiêu hóa tinh bột, rửa sạch vi khuẩn và mảng bám, đồng thời duy trì cân bằng hệ vi sinh trong khoang miệng. Khi cơ thể không sản xuất đủ nước bọt, hệ thống phòng thủ tự nhiên bị suy giảm, kéo theo hàng loạt hệ lụy về sức khỏe răng miệng và toàn thân.

Nguy cơ viêm nhiễm khoang miệng kéo dài

Trong môi trường khoang miệng khô, vi khuẩn có hại dễ dàng sinh sôi và mất cân bằng hệ vi sinh vật, từ đó làm tăng nguy cơ:

• Viêm lợi, viêm quanh chân răng (nha chu)
• Sâu răng lan rộng, khó kiểm soát
• Viêm niêm mạc miệng, viêm lưỡi, nhiệt miệng tái phát
• Nhiễm nấm miệng (Candida), đặc biệt ở người dùng kháng sinh lâu ngày hoặc suy giảm miễn dịch

Các bệnh lý này nếu không điều trị sớm có thể ăn sâu vào tổ chức quanh răng, gây tiêu xương ổ răng và mất răng sớm.

Tổn thương lưỡi và mất cảm giác vị giác

Lưỡi là cơ quan giàu thụ thể thần kinh và chịu tác động trực tiếp từ việc khô miệng kéo dài. Khi bị thiếu ẩm:

• Lưỡi dễ bị bong tróc lớp niêm mạc, trở nên mỏng, đỏ, hoặc có các vết nứt
• Cảm giác nóng rát, kim châm lan tỏa ở đầu hoặc rìa lưỡi
• Mất dần cảm giác ngon miệng, giảm khả năng nhận biết vị (ngọt – mặn – chua – đắng)
• Ảnh hưởng đến việc nhai nuốt và tiêu hóa ban đầu 

Ở những người có cơ địa nhạy cảm hoặc đang mắc bệnh lý nền (đái tháo đường, suy giáp, viêm dạ dày…), hiện tượng rát lưỡi có thể tiến triển thành hội chứng rát miệng (Burning Mouth Syndrome) – một rối loạn phức tạp, dai dẳng, điều trị khó khăn.

Ảnh hưởng đến giấc ngủ và sức khỏe tinh thần

Người bị khô miệng nặng thường:

• Thức giấc nhiều lần trong đêm vì cảm giác khát khô cổ họng, khó chịu
• Phải uống nước liên tục để dễ nói chuyện hoặc ăn uống
• Luôn trong trạng thái lo lắng vì miệng có mùi hôi hoặc nói chuyện khó khăn
• Gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội, mất tự tin, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc người đang điều trị bệnh mạn tính

Về lâu dài, tình trạng này có thể dẫn đến rối loạn lo âu nhẹ, stress kéo dài, hoặc trầm cảm nhẹ nếu không được giải quyết đúng cách.

Nguy cơ cảnh báo bệnh lý toàn thân

Khô miệng rát lưỡi không chỉ là vấn đề tại chỗ mà có thể là tín hiệu cảnh báo các rối loạn sâu hơn bên trong cơ thể:

• Hội chứng Sjögren, bệnh tự miễn làm tổn thương tuyến nước bọt và tuyến lệ
• Tiểu đường type 2, gây khô miệng mạn tính do rối loạn chuyển hóa
• Trào ngược dạ dày khiến acid tiếp xúc lâu dài với khoang miệng
• Thiếu vitamin B12, sắt, kẽm, làm teo gai vị giác và gây nóng rát lưỡi
• Ung thư vùng miệng – lưỡi, trong giai đoạn sớm cũng có thể gây cảm giác rát khó chịu dai dẳng

Do đó, nếu bạn gặp tình trạng này mà không liên quan đến thay đổi thời tiết, thói quen ăn uống hoặc đã điều chỉnh sinh hoạt mà không cải thiện, hãy chủ động đi khám sớm để được kiểm tra kỹ hơn.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, đừng ngần ngại để lại phản hồi cho DrKam qua hotline 0917.05.99.33 để được đội ngũ chuyên gia của DrKam tư vấn miễn phí nhé!